Φλισκούνι [Mentha pulegium - pennyroyal]

Πήρε το όνομα του από τον ρωμαίο Πλίνιο λόγο της ικανότητας του να απομακρύνει τους ψύλλους-pulex (στα λατινικά), pulce (στα ιταλικά) και puce (στα γαλλικά). Αυτό το όνομα διατηρείται έως και σήμερα. Το όνομα pennyroyal έχει παραφραστεί από το παλαιό όνομα ?Pulioll-royall? (Pulegium regium), το οποίο συναντάμε ακόμα στην Μικρά Ασία ως ?Piliole-rial?. Στους βοτανολόγους είναι γνωστό από την εποχή του Λινέου με το όνομα Mentha Pulegium.
Ένα από το πιο δημοφιλή, κοινά ονόματα του είναι το "Pudding Grass". Είναι φυτό πολυετές, φτάνει σε ύψος μέχρι 20 εκατοστά. Είναι το μικρότερο από τα φυτά του είδους Μέντα και πολύ διαφορετικό από όλα τα άλλα. Υπάρχουν δύο ποικιλίες του φυτού, η πιο κοινή decumbens και η ποικιλία erecta, έχουν κάποιες μικροδιαφορές. Η erecta είναι σπανιότερη, αλλά καλύτερη για καλλιέργεια.Γενικά η Mentha Pulegium έχει βλαστό όρθιο ή πλαγιαστό, τετραεδρικό, λίγο τριχωτό ή σχεδόν λείο, αρκετά διακλαδιζόμενο, πρασινωπό ή μοβίζον.
Τα φύλλα του είναι μικρά, οβάλ ή προμήκη (ελλειπτικά), 6-20 χιλ. σε μήκος και 0.5-10mm σε πλάτος, με μικρό μίσχο. Και οι δύο επιφάνειες των φύλλων είναι ευδιάκριτα χνουδωτές. Τα άνθη είναι πολυάριθμα ταξιανθίες, αρχίζοντας από την μέση και πάνω του μίσχου. Βρίσκονται σε μασχαλιαίους σπονδύλους και έχουν χρώμα ρόδινο ή ιώδες. Τα άνθη έχουν και τα δύο φυλετικά όργανα (ασερνικά ναι θηλυκά) και είναι εντομόφιλα.Αυτοφύεται σε υγρά μέρη και σε όχθες ποταμών και ρυακιών. Η αναφερόμενη θερμική ζώνη που ευδοκιμεί είναι από 7 έως 26 0 C με ετήσια βροχόπτωση απο0.3 έως 1.2 μέτρα και σε PH 4.8 έως 8.3. Προτιμάει όλο το φάσμα εδαφών, «ελαφριά», «μεσαία» και «βαριά». Η άνθηση της αρχίζει τον Ιούνιο και διαρκεί μέχρι και τον Οκτώβριο. Συλλέγεται το υπέργειο τμήμα του φυτού, όταν αυτό βρίσκεται σε πλήρη άνθηση.
Η Mentha pulegium ενδημεί σε όλη την Ευρώπη την Μεγάλη Βρετανίa και την δυτική Ασία. Όπως τους περισσότερους κοντινούς συγγενείς του, το Pennyroyal είναι πολύ αρωματικό, ίσως ακόμα περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη μέντα. Το άρωμα (γεύση) του είναι πιο πικάντικη και πυκνή αλλά λιγότερο ευχάριστη από αυτή του spearmint. Το αιθέριο έλαιο μπορεί να είναι τοξικό, προκαλώντας ναυτία, εμετό, διάρροια, κατάθλιψη, σπασμούς.Λαμβάνεται με απόσταξη από τα φύλλα και τις ανθίζοντες κορυφές.
Το φυτό έχει χρησιμοποιηθεί και ως απωθητική ουσία για τα διάφορα έντομα, ψύλλους και άλλα παράσιτα.Η πουλεγόνη εμφανίζει ιδιαίτερα ηπατοτοξική δραστηριότητα, όμως το αιθέριο έλαιο και το βότανο κυκλοφορούν στο εμπόριο ακόμα, αφού έχει χαρακτηριστεί γενικά ως ας ασφαλές για κατανάλωση από τον άνθρωπο (21 CFR section 172.50 [1982]).

ΧΡΗΣΕΙΣ

Είναι φυτό αρωματικό-φαρμακευτικό. Το αιθέριο έλαιο που παράγεται από αυτό χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, στην φαρμακοποιία και στην σαπωνοποιία.
Η ξηρή δρόγη θεωρείται: αποχρεμπτική, αντιβροχική, αντιασθματική, αντιαρθριτική, αντιρρευματική, αντικοκκυτική, διουρητική, αντιδιαρροική, ευστόμαχη, αντισπασμωδική, αναισθητική. Επίσης θεωρείται ότι προαγάγει την εμμηνόρροια. Χρησιμοποιείται και για αμβλώσεις.Χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα ως σήμερα σαν αρωματικό στη μαγειρική, την οινοποιία και στη φαρμακοποιία.Χρησιμοποιείται και ως μπαχαρικό κυρίως σε γλυκά και ποτά αλλά και σε πολλά φαγητά και σάλτσες.

Ο ΕΦΙΑΛΤΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗΣ

(Από τα Παράλογα του Μάνου Χατζιδάκι - στίχοι του Νίκου Γκάτσου)

Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι και άγρια μέντα
κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο
τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα
και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο.
Εκεί που σμίγανε τα χέρια τους οι μύστες
ευλαβικά πριν μπουν στο θυσιαστήριο
τώρα πετάνε τ' αποτσίγαρα οι τουρίστες
και το κουράγιο παν να δουν διυλιστήριο.
Εκεί που η θάλασσα γινόταν ευλογία
κι ήταν ευχή του κάμπου τα βελάσματα
τώρα καμιόνια κουβαλάν στα ναυπηγεία
άδεια κορμιά σιδερικά παιδιά και ελάσματα.
Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι
ποτέ μην ξαναβγείς.